Hoe maken we los wat vastzit? En waarom zouden we dat doen? Hoe brengen we taboeonderwerpen onder de aandacht van jongeren zonder hen een mening op te dringen? Die vragen lagen ten grondslag aan de ideeontwikkeling rond Kiezpijn.
Je maakt iets los door mensen met herkenbare thema’s te confronteren, bijvoorbeeld via een kort toneelstuk. Dat doe
je omdat het ongezond is niet te kunnen praten over wat je dwarszit. In zo’n toestand voel je je niet vrij en kun je geen eigen weloverwogen keuzen maken. En daarmee doe je jezelf tekort. Want eigen keuzen maken in het leven bepaalt of je je kunt ontwikkelen tot een zelfstandig mens die vrij in het leven staat. Dat leidt niet altijd direct tot geluk. Maar wel tot een zelfbewustzijn dat geluk dichterbij kan brengen.
Het niet opdringen van een mening aan een ander is eigenlijk heel eenvoudig. Als je een probleem presenteert zonder een oplossing te bieden, is het aan de ontvanger te bepalen wat hij of zij ermee aan moet, kan of wil. Zo zal hij of zij zelf een oplossing bedenken.
Door met elkaar in gesprek te gaan, kweek je onderling begrip en respect. Als we dat in kleine gemeenschappen voor
elkaar krijgen, dan maken we de wereld stukje bij beetje beter. Naarmate we dit in meer gemeenschappen in gang kunnen zetten, wordt ‘stukje bij beetje’ steeds iets groter. En dat is precies waar we me & society voor hebben opgericht.
Waargebeurde verhalen
De theatervoorstelling Kiezpijn van stichting me & society beoogt iets los te maken bij jongeren. Door leerlingen te confronteren met waargebeurde verhalen over mensen die eigen keuzen maken of in het proces zitten die andere keuzen te leren maken, wil me & society onderwerpen aan de orde stellen die in diverse culturen als taboe gelden. Denk daarbij aan huwelijksdwang, eerwraak, homoseksualiteit, uitsluiting, pesten, abortus en seks voor het huwelijk. Het gaat me & society er niet om jongeren op andere gedachten te brengen. Maar wel om over dergelijke onderwerpen na te denken. Wat daaruit als opvatting volgt, is aan de jongeren zelf.
Vanzelfsprekend heeft dit zijn beperkingen. Niemand zal het toejuichen dat een jongere vindt dat een homoseksueel mag worden geslagen. Maar als een jongere kiest voor traditionele patronen zoals hij of zij die in zijn of haar opvoeding heeft meegekregen, dan is dit binnen de kaders van Nederlandse wet te respecteren.
Taboeonderwerpen losmaken middels theater
Me & society heeft gekozen voor theater om het gesprek over taboeonderwerpen op gang te brengen. Dit is een goede keuze gebleken. De aandacht van jongeren is in het algemeen moeilijk te vangen, zeker op een (v)mbo school. Zelfs als scholieren zich moeilijk kunnen concentreren, blijkt theater een goed middel om tot jongeren door te dringen. Dat bleek vooral tijdens de gesprekken na afloop van de voorstellingen. Letterlijk wisten de scholieren teksten te reproduceren in hun vraagstelling.
Wat er gebeurt na de voorstelling en de discussie hierover, is van het grootste belang voor de werkwijze. De onderwerpen maken veel los bij de scholieren. Voor de een is het voor het eerst een eyeopener dat hij of zij over seksuele gevoelens zou kunnen praten met een ander. Een ander kan voor het eerst ontdekken dat het niet normaal is om een pak slaag te krijgen vanwege bepaald gedrag, een voorkeur of een opvatting. Om met de acteurs te spreken: wij trekken de pleister van de wond, daarna kan de wond gaan borrelen.
Genezingsproces
Om er nu voor te zorgen dat de wond niet gaat borrelen maar aan een genezingsproces begint, dienen de signalen van scholieren hun weg te vinden in de daarvoor geëigende banen. Docenten staan dichtbij de scholieren en kunnen die signalen goed opvangen. Een recente uitbreiding in de methode van Kiezpijn is dat docenten vooraf een workshop kunnen volgen om die signalen niet alleen te herkennen, maar er ook iets mee te doen. De workshop is geen voorbode van een nieuw lespakket. Het is een voorbereiding op wat zij met die signalen kunnen doen. Verwijzen naar een schoolmaatschappelijk werker is één oplossing, maar dit zal niet altijd de beste oplossing zijn. Zeker wanneer het om ernstige signalen gaat, denk aan mishandeling, seksueel misbruik of een gedwongen huwelijk, heeft een schoolmaatschappelijk werker niet voldoende middelen om hier iets aan te doen. Verwijzing naar een arts, een wijkteam, Veilig Thuis Rotterdam Rijnmond (VTRR) c.q. het plaatselijke meldpunt Veilig Thuis, het Centrum voor Jeugd en Gezin (CJG) of in extreme gevallen de politie, kan bij ernstige signalen eerder leiden tot een oplossing voor de leerling.
Wegnemen van drempels
Het succes van Kiezpijn is niet alleen te verklaren uit de voorstellingen zelf. Om de voorstellingen heen is sprake van een werkwijze. Deze werkwijze moet voorkomen dat de aandacht voor dit soort onderwerpen beperkt blijft tot de voorstelling zelf. Doel is omstandigheden te creëren waarin leerlingen zo min mogelijk drempels ervaren om zich uit te spreken en waarin leerkrachten de schakel kunnen vormen tussen leerling en instelling waar een leerling terecht kan.
Het gaat soms om hindoestaanse of moslimgebruiken, maar even goed om streng christelijke overtuigingen waardoor ouders hun kinderen dwingen bepaalde dingen te doen of te laten. De gevolgen zijn zeer gevarieerd. Van uitgehuwelijkt worden tot het oplopen van een stevig trauma. Van het afrekenen met dwang tot het je er bij neerleggen. Ook zijn er mensen die na het overwinnen van een traumatische ervaring hun leven goed kunnen oppakken en er iets moois van weten te maken.
Signaleren van problemen
Ongetwijfeld hebben docenten ervaring met leerlingen die een probleem aankaarten. De werkwijze van en de verhalen uit Kiezpijn kunnen helpen om signalen van leerlingen eerder te herkennen. En waar mogelijk iemand op weg helpen een oplossing te vinden voor een probleem. Publicatie van deze verhalen is relevant. Immers, de jongeren vertellen hun verhaal, ontmoeten op dat moment veelal steun van hun leerlingen, maar moeten daarna verder met hun leven. Veel van hun ervaringen hebben te maken met hun situatie thuis. En die verandert niet nadat ze hun verhaal hebben gedaan. Kiezpijn is sinds 2017 meer dan 150 keer opgevoerd in (v)mbo-scholen in Rotterdam.
